Bir önceki yazımızda Linux’un çalışma yapısından bahsettik. Eğer o yazımıza gitmek istiyorsanız buraya tıklayabilirsiniz. Bu yazımızda Linux’ta Kök Dizin ve Dosya Sisteminden bahsedeceğiz.
Linux sistemlerin hiyerarşik bir yapıya sahip olduğunu bir önceki yazımızda belirtmiştik. Yani tüm dosyalar klasörler bir tek dosyadan dallanırlar. Bunu “Kök Dizin” olarak adlandırırız. Kök dizin, “/” ile gösterilir. Dizin yapısı isteğe göre tasarlanmamıştır. Hem paketlerin daha düzgün çalışabilmeleri için hem de çok kullanıcılı ve karmaşık sistemlerin kolay organizasyonu için bu yapı benimsenmiştir. Özellikle Windows ortamına alışkın birisi için Linux dosya sistemi çok zor gelebilir. Ancak belirli bir süre kullanımdan sonra bu yapı benimsenecektir. Üstelik son zamanlarda dağıtımların son kullanıcıyı da düşünerek X pencere yani grafik arayüzünde çok fazla iyileştirmeye gitmeleri Linux sistemlerin daha da çok benimsenmesine ön ayak olmuştur.
Kök dizin içeresinde standartlaşmış bazı dizinler vardır. Bu dizinler aşağıda görülmektedir.
- /bin dizini
Sistemin ihtiyaç duyabileceği programları, olması zorunlu komutları içerisinde bulundurur. Bir neden dolayı herhangi bir işlem yapamasak bile /bin dizini içerisindeki komutlar çalışır. Böyle durumlarda bu komutlar aracılığıyla sistemi onarabiliriz. - /boot dizini
Sistemin açılış sırasında gerekli olan programları içerisinde bulundurur. GRUB, Linux çekirdeği (genelde vmlinuz ismiyle bulunur), sistem modüllerinin haritası gibi açılışta kullanılan dosyalar /boot dizininde yer alır. - /dev dizini
Sistemde bulunan veya bulunabilecek donanımlar için gerekli olan programlar veya dosyalar bu dizin içerisinde bulunurlar./dev/ttyS* : Seri port donanımlar içindir.
/dev/fd*: Floopy disk içindir.
/dev/hd*: IDE diskler içindir.
/dev/psaux* : PS/2 girişli donanımlar içindir.
/dev/lp* : Paralel port kullanan donanımlar içindir.
/dev/dsp : Ses donanımı içindir.
/dev/usb* veya /dev/sdb*: USB aygıtları
/dev/sd* : SCSI aygıtlar, Flash Bellekler içindir.
/dev/js* : Joystick - /etc dizini
Sistem bulunan tüm konfigürasyon dosyaları bu dizin içinde bulunur. - /home dizini
Kullanıcıların kişisel verilerini(resim, müzik, belge vs) bulunduran dizindir. Bu dizinde her kullanıcı kendi adına bir dizine sahip oluyorlar. /home/yusuf/ dizini içerisinde ben her türlü işlemi yapabilirim. Ancak bu alanla sınırlıyım. Bir başkasının dizinine karışamam. Bu dizini Windows’ta Documents and Settings’e benzetebiliriz. - /lib dizini
Bu dizin altında, sistemin açılması ve /sbin – /bin dizinlerinde ki programların çalışması için gerekli kütüphaneler ve modüller bulunur. Aynı zamanda çekirdek sürümleri de yine bu dizin altında /lib/modules dizininde yer alır. - /lost+found dizini
Sistemde oluşan herhangi bir sorundan dolayı çekirdeğin kapanması durumunda kaybolan dosyalar burada bulunmaktadır. Yani burası sistemin kayıp eşya bürosudur. - /media dizini
Çıkarılabilir aygıtlar bu dizin altında bulunur. Yani bir USB bellek, CD-ROM veya DVD-ROM gibi bir aygıt bağladığınızda bu aygıtlar /media dizini altında belireceklerdir. - /mnt dizini
/media dizinine çok benzemekle beraber sistemin üzerinde çalışacağı sabit disklerin bağlandığı noktalardır. /media dizinine bağlayacağınız çıkarılabilir aygıtları /mnt dizinine de bağlayabilirsiniz. - /opt dizini
Sistem tarafından üçüncü parti programı görünen yani dağıtıma bağımlı olmadan yüklenen programlar bu noktaya yüklenir. Örneğin, Google Chrome uygulamasını kurduğunuzda bu uygulamanın dosyaları /opt dizinine kurulur. - /proc dizini
Sistem hakkında bilgi almak için içerisinde sanal dosyalar bulundurur. Bu dizin sistemin bilgi alma merkezidir. Örneğin, CPU hakkında bilgi almak için /proc/cpuinfo kullanılabilir. Bunun için terminalden “cat /proc/cpuinfo” komutunu vererek CPU hakkında bilgi alabilirsiniz. - /root dizini
Sistem yöneticisinin yani “root” kişisinin ev dizini burasıdır. - /sbin dizini
Yönetici (root) tarafından kullanılacak önemli komutlar ve bakım da kullanılacak programlar bu dizin içerisinde yer alır. - /usr dizini
Paylaşılabilir dosyaların (resimler, dokümanlar vs) bulunduğu dizindir. Ayrıca sistem yöneticisi tarafından kullanılacak çok önem arz etmeyen ve /sbin dizini altına kurulmayan programlar ve komutlarda yine bu dizin altında bulunur. Bu dizin altında bulunan önemli bir kaç dizin ise şu şekildedir./usr/bin: Normal kullanıcıların kullandığı komutlar bu dizinde bulunurlar.
/usr/sbin: Sistem ve sistem yöneticisi tarafından kullanılan ancak çok önem arz etmeyen programların ve komutların bulunduğu dizindir.
/usr/local: Makineye özgü sistem programları bu dizin de bulunur. Komutlar /usr/local/sbin altında bulunur. Bulunduğunuz ağ içerisindeki herhangi bir istemci /usr içerisindeki komutları ve programları çalıştırabilirken /usr/local içerisindeki komutlar ve programlar yalnız bulunulan cihaz içerisinde çalışacaktır.
/usr/lib: Pogramlama için gereken kütüphaneler bu dizin altında bulunurlar.
/usr/include: C/C++ programlama dillerinin başlık dosyaları (header files) bu dizin altında bulunur.
/usr/share/doc: /opt dizinine kurulan bazı programların dokümanları bu dizin altına kurulur.
/usr/man: Linux MAN (manual-yardımcı kitapçıklar) dosyalarının bulunduğu dizindir. - /tmp dizini
Geçici sistem dosyalarının bulunduğu dizindir. Buradaki dosyalar genellikle kısa süreli bilgisayarda tutulurlar ve bilgisayar açılışında buradaki bazı dosyalar gereksiz olduğu için silinebilir. Ancak buradaki dosyaları silmek tehlike arz edebilir. - /var dizini
E-posta bilgileri, log dosyaları gibi değişken dosyalar burada tutulurlar.
Linux dosya yapısı Wİndows’tan çok farklı bir yapıya sahip. Haklı olarak Linux sistemlere yeni başlayanlar açısından korkutucu görünebiliyor. Ancak bu sistemleri kullandıktan sonra sistematik olması çok hoşunuza gidecektir.
Bu yazımızda Linux kök dizin ve dosya sistemininden bahsettik. Sonraki yazımızda Linux komut yapısından bahsedip dosya ve dizin işlemlerinden bahsedeceğiz. İyi okumalar.
Yusuf Orulluoğlu 